Verslag: burgerpanel dag 1
Een verslag door David Van Reybrouck.
ZESTIG OP ZESTIG
Ze was er als een van de eersten bij deze morgen. Ik sprak haar aan in een nog lege vergaderzaal. 'Marie' zag ik op haar badge staan. Geboren in Congo, op haar 23ste naar België gekomen, enkele jaren later verpleegster geworden. En nu deed ze al 25 jaar de nachtdienst in een rusthuis in Waterloo. Ze bleek een moeder van vier jongvolwassenen. Waarom wou ze meedoen aan een burgerpanel over partijfinanciering in België? "Par curiosité!" lachte ze. Drie weekends opofferen voor een thema dat al vijftien jaar politiek muurvast zit? "Allez, een weekendje per maand, ça va quoi. Ik wil weten hoe het werkt. En of ik iets kan bijdragen."
Vanmorgen is We Need To Talk van start gegaan, een burgerpanel waar ik meer dan een jaar geleden de eerste vergaderingen van heb meegemaakt. Er is ongelooflijk hard aan gewerkt en het was prachtig om te zien hoe alle zestig gelote burgers kwamen opdagen en hun motivatie toelichtten.
"Ik ben hier gewoon uit plicht," zei Bilal, 34 jaar, taxichauffeur bij de luchthaven van Zaventem. "Dit gaat ons allen aan. Het minste dat wij kunnen doen is ons goed informeren en een mening geven." Normaal begint hij om 5h 's ochtends met werken, vandaag had hij kunnen uitslapen. "En dan nog was ik hier als eerste!"
Marc en Gino leerden elkaar net kennen bij koffie. Marc bleek 66 en gepensioneerd informaticus, oorspronkelijk afkomstig uit Aalst. Gino kwam uit Geraardsbergen, 45 jaar, en was leerkracht in de bouw. "Dit interesseert mij," zei Marc, "politiek interesseert mij." "Ik ben eens curieus om te zien wat er met onze raadgevingen gaat gebeuren," antwoordde Gino.
Ik loop rond, de zaal raakt steeds voller. Maanden hebben we hieraan gewerkt, met de G1000, met de denktanks, met de partnerorganisaties, en nu ineens komen er gezichten bij en besef je weer waar je het om doet. Om mensen. Om een mooie dwarsdoorsnede van samenleving samen te brengen die met elkaar in gesprek gaat.
Steffano staat er wat verloren bij. Met zijn 16 jaar is hij vermoedelijk de jongste deelnemer. Toen hij 3 was is hij met zijn ouders vanuit Peru naar België verhuisd. "Ik vind het echt heel tof om hier bij te zien. En ik hoop dat wat wij hier zeggen iets kan veranderen."
TRANSPARANT MAAR ONLEESBAAR
"Wat betreft die controle van de partijfinanciering door het parlement, is dat dan eigenlijk... de politiek die de politiek controleert?" We zijn nog maar een paar uur bezig, maar al na de eerste gespreksronde hebben de deelnemende burgers enkele prangende vragen voor de experten.
Dr Jean Faniel (van het onderzoeksbureau Crisp) en prof Bart Maddens (politieke wetenschappen van de KULeuven) behoren tot de grootste kenners van de partijfinanciering in ons land. Op glasheldere wijze leggen ze uit hoe de financiering gegroeid is vanaf 1830 en hoe het vandaag zit met de inkomsten en de uitgaven. Hun presentaties en illustraties zijn buitengewoon informatief en ze slagen er wonderwel in om bij momenten technische materie toegankelijk uit te leggen.
Is het tempo goed? Zijn de burgers mee? Gaat het niet te rap, niet te snel? Is die slide helder? Als organisatoren stellen we ons altijd zulke vragen, maar ik val echt achterover van de kwaliteit van de vragen waarmee ze hier al na de eerste sessie afkomen. Na de voordracht hebben de 60 deelnemers zich teruggetrokken in 6 kleinere zaaltjes en terug in de grote zaal leggen ze hun vragen voor: "Hoe werd die forfait van 175.000 euro destijds per partij berekend?" "Zouden we op onze belastingbrief kunnen aangeven of we een gift aan een partij kunnen doen, zoals in Duitsland mensen kunnen kiezen naar welk geloof hun kerkbelasting gaat?" "Waar vinden we eigenlijk die financiële jaarverslagen?" En dus ook die vraag die vaak terugkeert: "Is dat hier niet de politiek die de politiek controleert?"
Jean Faniel antwoordt meesterlijk: "We zitten inderdaad in een systeem waarin de controleurs de gecontroleerden zijn. Dan kan verdacht lijken, louche zelfs. Anderzijds, die politici doen elkaar geen cadeaus. Soms krijgen je zelfs de indruk dat ze onderlinge rekeningen vereffenen bij dat controleren. Dus ja, het is zelfcontrole, maar dat betekent niet dat er geen controle is. Maar, niets verhindert om een ander systeem te hebben en daarover na te denken."
Voor alle duidelijkheid: het zijn niet de organisatoren van We Need To Talk die de experten gekozen hebben. Die werden formeel aangesteld door het onafhankelijke Toezichtcomité dat waakte over een evenwichtig aanbod aan sprekers.
Tijdens de koffiepauze praat ik met Darlin, 17 jaar oud, uit Anderlecht. Hij is "très, très honoré" dat hij mee mag doen. "Pourquoi moi?" zegt hij timide. Hij zit in zijn laatste jaar middelbare school en hij heeft net naar Bart Maddens geluisterd. Hij is gechoqueerd over de 'openbaarheid' van de rekeningen. Prof Maddens heeft net verteld dat die rekeningen inderdaad jaarlijks openbaar worden gemaakt op de site van de Kamer, maar het gaat om een zwaar bestand dat je moet downloaden van maar liefst 2000 bladzijdes. En het zijn eindeloze tabellen waarin een kat haar jongen niet terugvindt. De aankoop van vastgoed bij voorbeeld wordt over 20 jaar afgeschreven, waardoor het lijkt alsof die gebouwen gewoon verdampen. Er is geen kadaster van welke vastgoed de partijen bezitten. "Het lijkt wel alsof het de bedoeling is dat het grote publiek er geen zicht op krijgt," zegt de jonge Darlin oprecht verbaasd, "alsof men doelbewust het een en ander verbergt."
